! دامیر المومنین حفظه الله تعالی ورعا فرمان دناسم رواجونو مخنیوی په اړه
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیم
الحمدلله ربِّ العالمین والصَّلوه والسلام علی سیِّد المرسلین و علی آله و أصحابه أجمعین.
الله تعالی دین چې خاتم النبیین حضرت محمد صلی الله علیه وسلم انسانيّت ته ور رسولی او تشریح کړی دی، پکې د دنیا او آخرت ټولې نېکې چارې، سکون او نېکمرغي شته. که انسان پدې عمل وکړي، د هغه ټولې ستونزې حلېږي او په هر پړاو کې د ژوند له بېنظیرو آسانتیاوو برخمن کېږي. الله تعالی خپل دین خوښوي او د خپلو بندگانؤ بخښنې او د هغوی لپاره په مهربانۍ د تدبر، فکر او عمل توصیه کړې ده. د دین په عملي کولو کې، حضرت محمد صلی الله علیه وسلم مو د بشپړ مثال په توګه ښودل شوی؛ هر هغه څه چې نبي صلی الله علیه وسلم امت ته سپارلي، باید عملي شي، او هر هغه څه چې منع شوي، باید پرې حقه واړول شي. لکه څرنګه چې الله جلّ جلاله فرمایلي دي:
﴿لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ…﴾ (الأحزاب: ۲۱)
ژباړه: په رښتیا، رسول الله صلی الله علیه وسلم ستاسو لپاره د ښه بېلګې نمونه ده.
او همدارنګه فرمایلي:
﴿وَمَا آتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا﴾ (الحشر: ۷)
ژباړه: دا چې کوم څه رسول الله صلی الله علیه وسلم درته راوړي، هغه ومنئ؛ او کوم څه یې در څخه منع کړي، ترې وروسته پاتې شئ.
۳. څه چې په دین کې نه وي، رسول صلی الله علیه وسلم د هغه څخه منع کړی او باطل یې ګڼلی دی؛ لکه حدیث د حضرت عایشې رضی الله عنها څخه روایت شوی:
مَنْ عَمِلَ عَمَلًا لَیْسَ عَلَیْهِ أَمْرُنَا فَهُوَ رَدٌّ.
ژباړه: څوک چې داسې عمل وکړي چې زموږ په دین کې ځای نلري، نو هغه رد شوی (باطل) دی.
او له حضرت شعبی رحمه الله روایت:
عن عمر بن الخطاب رضی الله عنه: یَا أَیُّهَا النَّاسُ رُدُّوا الْجَاهِلِيَّاتِ إِلَى السُّنَّةِ.
ژباړه: ای خلکو! ټول جهل پر مبنا دودونه بیرته سنت ته واړوئ.
په دې آیتونو، احادیثو او علماو د نظر څخه وروسته، امارت اسلامي غواړي په ټولنه کې هغه دودونه چې د سنت خلاف دي، اصلاح کړي. پدې بهیر کې مثلاً نکاح یا واده سنت دی، خو په ټولنه کې ځینې نادرست او تاواني رواجونه د شرع خلاف رواج شوي چې خلک یې مالي او دینی زیانمن کړي.
د نکاح (ودا) اړوند اصلاحات:
۱. د مهر زیاتېدل مناسب نه دي. اسلام خلکو ته د واده په لمانځه کې اسانتیا او له بېځایه مصرفونو څخه پرهیز توصیه کړې ده. د حضرت عایشې رضی الله عنها روایت:
«إِنَّ أَعْظَمَ النِّكاحِ بَرَكَهً أَيَسَرُهُ مَؤُونَه»
ژباړه: په رښتیا، تر ټولو مبارک نکاح هغه دی چې سم مصرف ولري.
په حدیث بل روایت کې راغلي:
“تَيَاسَرُوا فِي الصَّداقِ، إِنَّ الرَّجُلَ يُعْطِي الْمَرْأَةَ حَتَّى يَبْقَى ذَلِكَ فِي نَفْسِهِ عَلَيْهَا حَسِيكَهً…”
ژباړه: په مهر کې هله اسانه و اوسئ، ځکه چې کله وګړي ښځه ته ډېر مهر ورکړي، نو په زړه کې ورسره عداوت پیدا کېږي.
حضرت عمر رضی الله عنه فرمایلي:
أَلاَ لاَ تُغَالُوا صَدُقَهَ النِّسَاءِ…
ژباړه: پوه شئ! د ښځو د مېهر زیاتول مه کوئ؛ که مهر زیات د دنیا عزت یا تقوا درلودل، نو نبي صلی الله علیه وسلم به پخپله زیات غوره کړی وای.
فقهاو ددې احادیثو له مخې مهر کمول مسنون، غوره او د ښځې له حق سره سم بللي دي. مهر د ښځې خپل حق دی او بل چا حق نلري چې هغه واخلي.
۲. د نکاح کې د پلار، ټکوک یا خویندو لخوا د مهر مصرف مخنیوی شوی دی. که څوک له مهر پرته مصرف واخلي، هغه په غصب تورن دی او جبران یې پکار دی.
۳. د نا بل مواردو په اړه:
پلار (یا وارث به پلار)، مشوره پرته کس نکاح نشي کولای؛ او که جبر وکړي، ښځه حق لري چې شکایت وکړي.
ښځه د نکاح لپاره خپلواکه ده، څوک یې جبراً نکاح ته نه شي ورکولای.
مهر کم وي، که ښځه رضایت لري، حتی د لس درهمو مهر هم کافی دی.
ولور، بابېړی، شیرینیخوري، طویانه او نور اضافي رسوم نا مشروع، رشوت بلل شوي.
د دستمال مراسم (لکه دستمال کلان) یوازې یو ځل او په محدود ډول اجازه لري، اضافي لګښته او توکو منفي دي.
دستمال نباید په هوټل وي، ځکه دا د اسراف له حد څخه تېری دی.
د نکاح او نامزدي ترمنځ فاصله باید کمه وي، واده باید ژر ترسره شي.
د واده مراسم د اسراف او ریا پرته، د خوږ ثواب مطابق تر سره شي، او کورنۍ د ناوې د طرفه پورته نه شي کولای په هوټل یا ګران موټرو مراسم ته اړ وباسي.
ولاړې لاسوند او مالي مأخذ ته د دولت څخه اجازه نشته؛ موټرونه او سټاف وسایطو استمال منع دی.
د انتقال پر مهال، نه غوښتنه کیږی، نه پیسې ورکول کېږي، نه خدمتګرو ته عرضګرانې ورکول کېږي.
د مړه ساتنې اصلاحات:
د مړینې په اړوند وپروالي، خوړنځایونو یا مراسم جوړول مکروه او بدعت ګڼل شوي.
خوراک ترتیبول، حمام یا ماتم او خلکو ته رواج جذباتي مهمات نا مشروع دي.
یوه خبره: د متوفې کورنۍ باید یوازې صدقه (غیر رسمی) ورکولو لپاره خیرات وکړي، نه د خلکو خوشبینۍ لپاره.
یوازې وارثان بالغ او ښه عقل لرونکي حق لري خیرات وکړي؛ د یتیم او غیرموجود وارثانو مال څخه کار اخیستل منع دی.
د فاتحې مراسم یوازې درې ورځې دوام لري؛ بیا د پرهیزي وړ دي.
حیلۀ اسقاط (د پور څخه خلاصولو هڅه) باید یوازې فقیرانو ته وشي، له شریک، قرض او غیروي حقونو پرته، او د فقهي احکامو سره سم.
د حج او عمرې وروسته غیر ضروري لګښتونو ممنوعیت:
لویه میلمستیا یا قیمتي تحفو ترتیب د حج یا عمرې وروسته ورته شعارونه او غیر ضروری لګښتونو مخه نیول شوې.
ټول حاجیان او معتمرین باید بښنه وکړي له خپلې توانمندۍ پرته مراسمو، میلمستیا یا تحفو ته.
په خبرتیا او تطبیق کې د مسؤولینو دنده:
وزارتونه لکه داخله، اطلاعات، فرهنګ، حج، معارف، شوراهای علما، امامان، خطبا او قومي مشران مکلف دي دا احکام خلکو ته پخپلو سیمو کې روښانه کړي او تطبیق یې یقیني کړي.
ریاست امور، امر بالمعروف، نهی عن المنکر، لوی ریاست نظارت او تعقیب باید په دوامداره توګه نظارت وکړي.
نفاذ:
دغه فرمان له دغې نیټې څخه نافذ دی او د دولت په رسمي جریدۀ کې خپریږي.
والسلام علیکم ورحمه الله وبرکاته
امیرالمؤمنین – مولوی هبه الله اخندزاده حفظه الله تعلی
تاریخ: سه شنبه
۱۴۴۶/۱۲/۲۸ هـ ق
۱۴۰۴/۴/۴ هـ ش
